نضد القواعد الفقهیة علی مذهب الامامیة (کتاب)«نضد القواعد الفقهیه علی مذهب الامامیة»، اثر عربی مقداد بن عبدالله سیوری حلی (متوفای ۸۲۶ ق)، معروف به فاضل مقداد ، از شاگردان مبرز شهید اول ، است و در تنقیح، ترتیب، تنظیم و تجدید نگارش کتاب « القواعد و الفوائد » شهید اول نگارش یافته؛ بی آنکه مؤلف، چیزی بر اصل کتاب بیفزاید، مگر در مسئله قسمت که آن را در آخر کتاب آورده است. ۱ - ساختار کتابکتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، یک مدخل، یک مقدمه و دو قطب، است. نویسنده، نخست کتاب شهید اول را با حذف زواید و مکررات، پیراسته کرده و نامش را « جامع الفوائد فی تلخیص القواعد » گذاشته است و بعد از آن، کتاب را به ترتیب فروع فقهی، مرتب کرده و نام حاضر را بر آن نهاده است. در این کتاب، نویسنده، جز باب قسمت، چیزی را بر کتاب شهید اول نیفزوده است. ۲ - گزارش محتوامقدمه محقق، پس از تعریف مختصری از کتاب، به بیان گوشه‌ای از زندگی نامه، اساتید، شاگردان و آثار مؤلف، اختصاص یافته است.مؤلف، در مقدمه، پس از تعریف اصطلاحی و موضوعی فقه و آنچه که متعلق به آن است، به اثبات واجب بودن افعال بر طبق مصالح عباد پرداخته و اقسام خطابات شرعیه را توضیح داده است. ۲.۱ - قطب اولقطب اول، در بر دارنده پنج مطلب است: ۲.۱.۱ - مطلب اولمطلب اول در مورد اقسام حکم، و دارای دو فصل است: ۱. فصل اول در باره اقتضاء (مشتمل بر این مباحث است؛ واجب ، چیزی است که تارک آن، اگر بدلش را به جا نیاورد، مذمت می‌شود؛ خطاب شارع ، گاهی به جزیی تعلق می‌گیرد و گاهی به کلی، لذا برخی واجب را به کلی علی الاطلاق و غیر آن، تقسیم کرده‌اند؛ امر تخییری ، به قدر مشترک بین واجبات تعلق می‌گیرد؛ واجب، به فوری و غیر فوری تقسیم می‌شود؛ سنت ، گاهی مترادف با مستحب استعمال می‌شود و...) ؛ ۲. فصل دوم در باره اقسام وضع (شامل این مباحث: سبب ، یا معنوی است یا وقتی؛ علت ، باید با حکمی که مترتب بر آن شده، مناسبت داشته باشد؛ سبب، گاهی قولی است مانند عقود ، ایقاعات ، تکبیرة الاحرام و... و گاهی فعلی، مانند صید ، التقاط ، حیازت ، احیاء موات ، کفر ، زنا ، سرقت ، قتل نفس و... ؛ سبب و مسبب ، به اعتبار زمان مقارنت و عدم آن، تقسیمات گوناگونی دارند؛ سبب و مسبب، گاهی متحد و گاهی متعددند و در صورت تعدد، گاهی با یک دیگر تداخل می‌کنند؛ تعریف و اقسام شرط ؛ تعریف و اقسام مانع و...) . ۲.۱.۲ - مطلب دوممطلب دوم درباره مقاصد و وسایل؛ و شامل این مباحث است: متعلقات احکام ، عبارتند از مقاصد بالذات که فی نفسها، متضمن مصالح و مفاسدند و وسایل، که طریق به مصالح و مفاسد می‌باشند؛ اقسام وسایل ( اجماع بر منع آن وجود دارد مثل حفر چاه در مسیر مردم، اجماع بر جواز آن است مثل کاشتن درخت انگور و اختلافی است مثل بیع انگور به خمر )؛ وسایل، به پنج بخش تقسیم می‌شوند و... ۲.۱.۳ - مطلب سوممطلب سوم در مورد آنچیزی است که بر قواعد پنج گانه ( قاعده یقین ، قاعده نیت ، قاعده سبب یسر بودن مشقت ، قاعده نفی ضرر و قاعده معتبر بودن دو مرتبه تکرار در عادت حیض )، مترتب می باشد؛ ۲.۱.۴ - مطلب چهارممطلب چهارم در مورد پاره‌ای از قواعد اصولی است؛ مانند ( قاعده لفظ ، یا دال بر کلی است یا دال بر کل، قاعده اصل ، در لفظ، حمل آن بر حقیقت واحده است، قاعده لفظ صریح، در غیر بابش به کار نمی‌رود مگر با قرینه، لفظ واحد، بر معنای حقیقی و مجازیش باهم حمل نمی‌شود، قاعده داخل نبودن مجاز در منصوص و قاعده آمدن صفت گاهی برای تخصیص و گاهی برای توضیح)؛ ۲.۱.۵ - مطلب پنجممطلب پنجم پیرامون قواعد و احکام متعدد و پراکنده بحث می کند و شامل اقسام مطلق و مقید ، تاویل در ظواهر است نه در نصوص ، گاهی حکم، بر خلاف دلیل ثابت می‌شود، به خاطر معارضه با دلیلی قوی تر و... ۲.۲ - قطب دومقطب دوم، پیرامون ابواب مختلف فقهی، از جمله عبادات می‌باشد و برخی از مطالب آن عبارت است از: بررسی معنای عبادت به قول مطلق؛ وجوب دوری از ریاء در عبادت؛ عبادات مشهوره؛ بعضی از احکام حیض؛ وجوب نماز در صورت دخول وقت؛ تعارض خاص و عام ؛ معنی «الصوم لی و انا اجزی به»؛ تقیه و توابع آن؛ اقسام حقوق ؛ اقسام یمین ؛ عدم جواز جمع بین عوض و معوض ؛ احکام چیزی که به صورت قهری در ملک انسان وارد می‌شود و... ۳ - وضعیت کتاباین کتاب، به اهتمام سید محمود مرعشی و تحقیق سید عبد اللطیف کوه کمری ، به چاپ رسیده است.تحقیق کتاب، از روی دو نسخه خطی آن صورت گرفته است. فهرست مطالب و فهرست منابع تحقیق، در انتهای کتاب آمده است. پاورقی‌ها، توسط محقق، به ذکر منابع و توضیح برخی کلمات و عبارات متن پرداخته است. ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب اصولی شیعه
|